Sermayenin Tarihsel Diyalektiği ve Marx’ın Toplumsal Sermaye Teorisi

Açıklama

Marx’a göre özel kapitalist mülkiyet, kapitalist üretim ilişkilerinin can damarı, sermaye de bu ilişkilerin öznesidir. Bu kitap Marx’ın çözümlemeleri ışığında bu üretim biçiminin çeşitli dönemler içinde geçirdiği değişimleri ve kapitalizmin sosyalist dönüşüme ne denli hazır olup olmadığını tartışmaktadır. Kapitalist üretim biçiminin diğer tüm biçimlerden farkı, üretici güçleri sürekli bir biçimde geliştirmek ve üretimi daha da toplumsallaştırmak zorunda olması, bu amaçla üretim ilişkilerinde ve sermayenin mülkiyet biçimlerinde bunların gelişme gereksinimlerine yanıt veren dönemsel reformlar ve toplumsallaşan düzenlemeler yapmak zorunda olmasıdır.

Bu gerçek aynı zamanda sermayenin içerdiği iki temel niteliğin özel ve toplumsal niteliğin sürekli toplumsallaşma yönünde evrimleşmesi böylece sermayenin mülkiyet biçimlerinin sürekli daha karmaşık ve daha toplumsal biçimlere doğru ilerlemesi biçiminde yansımaktadır. Böylece Marx’a göre sermaye kendi iç çelişkisinin devinimi sonucunda çeşitli dönemlerde diyalektik aşmalara (Aufhebung) veya yadsımalara tabi olmaktadır: Bu aşma iki biçimde olmaktadır: Olumsuz aşma, sermayenin üretimin toplumsallaşma gereksinimlerine göre kendini yenilemesi ve yeniden düzenlemesidir, daha sık ve asıl değişim biçimi olumsuz aşmadır. Olumlu aşma işçi sınıfı ve kapitalizme muhalif güçlerin çabaları sonucunda ortaya çıkan çeşitli çözümlerdir, bu aşma biçimi asıl trend olmamakla birlikte kapitalist üretim biçiminde en nihayetinde bütünsel nitel dönüşüme yol açacaktır. Fakat kapitalist üretim ilişkileri ve sermayenin mülkiyet biçiminde kaydedilen toplumsallaşma yönündeki değişimler, Marx’ın çağından sonra da çeşitli aşamalardan geçmiştir. Bu değişimler kapitalist üretim ilişkilerinde bütünsel nitel bir değişikliğe yol açıp, kapitalizmin temel çerçevesini aşmamakla birlikte, bunların kısmi nitel değişimler anlamında önemli değişikliklere yol açtığı, sermayenin kendine yabancılaştığı ve kapitalizmin bağrında yeni ve sosyalist öğelerin doğuşuna yol açtıkları ve bu toplumların her geçen gün sosyalizme daha fazla yaklaştıkları açık bir gerçekliktir. Bu öz-aşma süreci en sonunda sermayenin doğasının izin verdiği çerçeve içinde ilerleyemez ve karşıtına dönüşmeye başlar.

20. yüzyılın Marksist akımı Marx’ın kapitalizm analizi ve onun kapitalizmin bağrında sosyalizme özgü yeni öğelerin doğuşu biçimindeki analizi konusunda önemli muğlaklıklar taşımış, kapitalist üretim ilişkilerindeki muazzam değişimleri, sermayenin süreğen bir biçimde toplumsallaşmasını ve kapitalist üretim biçimi içinde oluşmakta olan yeni ve sosyalist öğeleri incelemede yetersiz kalmıştır. Eser kapitalizmin geçirdiği tüm değişimleri inceleyerek, toplumsal devrimin ekonomik temelini ortaya koymaktadır.