Cangar Destanı

Açıklama

Moğolların sözlü bir efsanesi olan Cangar, Çin edebiyatının en önemli eserlerindendir. Tibetlilerin Gezer Han ve Kırgızların Manas efsanesiyle birlikte Çin‘deki azınlık milliyet efsanelerinin üç büyüklerinden birisi olarak bilinir. Juungar, Hoşuud, Durbed ve Dorbod’lardan oluşan Moğol Oyrat kabilelerindeki halk ozanlarının eserlerinin derlenmesiyle ortaya çıkmıştır.

​Efsane, Cangar’ın hayatını anlatmaktadır. Cangar’ın doğumundan hemen sonra Manggus Goljing, Bomba’yı işgal eder. Bu işgal sırasında savaşta ebeveynleri hayatını kaybeden Cangar, Mengen Xigxirge adlı bir avcının kendisini tesadüfen bulduğu bir dağ mağarasında hayatta kalır. Cangar adını ona, Mengen Xigxirge verir.

Cangar dağlarda hayvanlarla arkadaş olur ve Yeryüzü ve Cennet’ten ilham alarak güçlü yetenekler geliştirir. İki yaşına geldiğinde dağdan iner ve Goljing’i öldürüp Bomba topraklarını geri alarak büyüklerinin ve ebeveynlerinin intikamını alır. Üç yaşına geldiğindeyse Mangus Durdeng’i öldürüp kırk tane hanlığı fetheder. Daha sonra 12 Ih Baatar (Ç.N. Ih Baatar Moğolcada Büyük Kahraman anlamına gelir), 33 Bodong ve 6,012 savaşçıya liderlik edip Bomba’yı saldırılara karşı savunur. Bomba’yı, yetimin, dul kadın ve dul erkeklerin, açlık ya da savaş korkusunun olmadığı refah dolu bir yer haline getirir.

​Efsaneye göre, Cangar’ın ülkesi Bomba, insanların sonsuza kadar yirmi beş yaşında gençler olarak kaldığı bir Cennet’tir. İnsanlar ne yaşlanmakta ne de ölmektedir. Cangar’ın cennetinde mevsim yıl boyu bahardır; ne kavurucu yazlar ne de sert kışlar vardır. Serin meltemler eşliğinde yağan bereketli yağmurlar, çiçekleri ve çayırları beslemektedir.

​Efsane, Moğol halkının kahramanlık, barış ve vatan sevgisini yansıtmaktadır. Yüz yıllardır Cangar’ın hikâyeleri, hayatlarını Cangar’ın hikâyelerini anlatıp türkülerini söylemeye ve onu Moğol belleğinde canlı tutmaya adayan “Cangarcı” (Cangarqi) adı verilen ozanlar tarafından nesilden nesile aktarılarak günümüze ulaşmıştır.

​Çin ve diğer ülkelerden Moğolları araştıran uzmanların çalışmaları, bu sözlü edebiyat şaheserinin derlenmesine katkıda bulunmuştur. Çin, Almanya, Finlandiya, Fransa, ABD, eski Sovyetler Birliği ve Moğolistan’da bu konuda birçok çalışma yayınlanmıştır. Cangar’ın hikâyeleri, kültürel seviyeleri değişen farklı ozanlar tarafından öğrenilip anlatıldığı için farklı anlatımlardan uyarlanan hikâyeler de kısmen farklılık göstermektedir.

​Bazı baskıları 100 bölümden oluşurken bazıları sadece 25 ya da 26 bölümden oluşmaktadır. Cangar araştırmacısı Çinli Jia Mucha, Cangar Efsanesi Derlemelerinin Yeni Çevirisi adlı eserin düzenlemesini yapmıştır. Eser, Cangar efsanesinin en kapsamlı baskısıdır. Jia Mucha, Çin, Moğolistan ve Rusya’da yaygın bir şekilde bilinen hikâyeleri 25 bölümde derlemiştir. Buna rağmen Cangar araştırmalarında hala farklı görüşler ve fikir ayrılıkları bulunmaktadır. Bu da, daha çok araştırma yapılması gerektiği anlamına gelmektedir.

Cangar efsanesi, Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü’nün (UNESCO) Dünya Manevi Kültür Mirası listesine eklenmiştir. Bu, bizleri sevindiren bir gelişmedir. Bununla beraber, bugüne kadar, Cangar’ı ya da hikâyelerini sadece bir avuç insan bilmektedir çünkü efsaneyi tanıtmak için oldukça az çalışma yapılmıştır. Nitekim bu değerli ve kültürel geleneği derlemek, tanıtmak ve yaygınlaştırmak, tarihi bir öneme sahiptir. Bu kitapta, efsaneyi genel okuyucu kitlesinin anlayabileceği bir şekilde roman haline getirdim. Bu çalışmamın, Cangar hikâyelerinin halk tarafından daha çok tanınmasına katkı sağlayacağını umuyorum.